Yâsîn Suresi

Mekke’de risâletin 5-6. yılları arasında indirilmiş olması muhtemel olan, 83 âyetten oluşan, adını ilk âyette geçen يٰسٓ yâsîn kelimesinden alan Yâsîn sûresi, inişe göre 39, resmî sıralamada ise 36. sûredir.

Yâsîn sûresi, resmî sıralamada öncesinde bulunan Fâtır sûresiyle yakın konu ilişkisine sahiptir. Fâtır 1’de ve Yâsîn 81’de “göklerin ve yerin yaratılması”, Fâtır 4’te ve Yâsîn 15’te “elçilerin yalanlanması” hatırlatılmaktadır. Fâtır 6’da ve Yâsîn 60’da “şeytanın düşmanlığı” gündeme getirilmektedir. Fâtır 9’da ve Yâsîn 33’te “ölü toprağın diriltilmesi”nden söz edilmektedir. Fâtır 12-13, 27-28’de ve Yâsîn 33-44’te “kâinat kitabından çeşitli örnekler” verilmektedir. Fâtır 33-35 ve Yâsîn 55-58’de “cennetliklerin sahip olacağı nimetler” müjdelenmektedir.

Yâsîn sûresi mukatta‘a harfleriyle başlamakta, surenin ilk 12 âyetinde vahye, risâlete, muhatapların umursamazlığına, tebliğin kimlere fayda vereceğine, yapılanların kaydettirildiğine ve dolayısıyla Yüce Allah’ın kudretine dikkat çekilmektedir.

13-32. âyetler arasında bir şehir halkına dair darb-ı mesel yer almakta, bu çerçevede söz konusu şehir halkının elçileri yalanlamaları, buna kerşılık elçilerin verdiği esaslı cevaplar, şehir halkının elçiler nedeniyle uğrsuzluğa uğratıldıkları sözleri ile onlara verilen cevaplar, ardından bir yiğit kişinin halkına karşı söylediği muhteşem tebliğ prensipleri, sonrasında ilgili kişiye yönelik şehir halkının karşı çıkışı, onunla aly edişleri, nihayetinde bu kişinin son sözleri ile şehir halkının akıbetine dair Yüce Allah’ın tüm insanlık tarihinde uyguladığı azgınlara yönelik sistemi hakkında bilgiler verilmektedir.

33-44. âyetlerde kâinat kitabından yedi başlık verilmekte, bu çerçevede ölü toprağın canlandırılması, evrendeki çifterli yaratılış, gecenin durumu, Güneş’in hareket sistemi, Ay’ın çeşitli menzillere sahip kılınışı, gece ve gündüzün kendi sistemlerini sürdürmeleri, her bir gök cisminin belli bir yörüngede yüzmeleri ile suyun yani denizlerin insan hizmetine sunulma sistemi hakkında esaslı bilgiler verilmektedir.

45-54. âyetlerde hak ve hakikatle alay eden müşriklerin bazı özellikleri ile kıyamet-âhiret sürecine dair alay içerikli sözlerine karşılık Sûr borusuna üflenmenin aniliği, o esnada insanların yaşayacağı korkunç çaresizlik, ikinci üflemeden sonra mahşer için yaşanacak diriltilme, insanlara yapılacak uygulamanın onların hak edişlerinin sonucu oluşu gündeme getirilmektedir. 55-65. âyetlerde cennetliklerin mutlu halleri, kendileri ve eşlerinin cennet meyveleri arasında nimetlendirilmeleri, cennetteki huzurlu durumları, istedikleri her şeyle buluşturulacakları, Yüce Allah’tan sözlü selamla nimetlendirilecekleri, suçlulara seslenileceği, onların bir kenara ayrılmalarının isteneceği, Allah’ın onlardan dünyada aldığı kulluk sözü ile şeytana ibadet etmemeleri gerektiği ve şeytanın insanlara düşman oluşunun hatırlatılması, mahşerde yargılamada ağızlarının mühürleneceği, elleri ve ayaklarının dünyada yapıp ettiklerine şahitlik edecekleri haber verilmektedir. 66-68. âyetlerde ise Yüce Allah’ın insan üzerindeki mutlak hâkimiyeti ve çeşitli nimetleri hatırlatılmaktadır.

69 ve 70. âyetlerde hem bütünüyle Kur’ân’ın hem de özellikle Yâsîn sûresinin indiriliş gayesi beyan edilmekte, diri olan ve ruhen diri kalmak isteyenlerin uyarılması gerekçe olarak sunulmaktadır. 71-76’da söz yeniden kâinat kitabının ayetlerinden olan “hayvanların yaratılma gerekçesi”ne getirilmekte, bu arada putların ve putperestlerin mahşerdeki etkisizliği ve çaresizliği hatırlatılmaktadır.

Sûrenin son grup âyeti olan 77-83’te ise, aslında sûrenin ana mesajı olan “âhiret bilinci”, mahşerde diriltilmeyi inkâr edenlerin dile getirdiği çarpık fikir esas alınarak üç temel cevap verilmektedir. Bu noktada “ilk yaratılış”, “ateşin yaratılması” ve “kâinatın var edilişi” çok çarpıcı ifadelerle ele alınmaktadır. Ardından, âhiretteki diriltilmenin Allah için son derece kolay olduğu ve bunun sadece bir “ol” emriyle ve oluşun başlamasıyla gerçekleşeceği beyan edilmektedir. Çünkü her şeyin kontrolü sadece Allah’ın elindedir, dönüş sadece O’na olacaktır.

Yüce Allah, surenin 51-65. ayetlerinde mahşerle ilgili bilgiler vermekte, inkârcıların diriltilirken yaşayacakları pişmanlıkları hatırlatmakta, hesap için hazır bulundurulacakları ilahi huzurda hiçbir şekilde haksızlığa uğratılmayacaklarını beyan etmektedir.

Daha sonra cennetliklerin ödülleri hakkında çeşitli bilgiler verilmekte, Yüce Allah’tan gelecek esenlikle mutlu olacakları ve suçluların onlardan ayrılacağı ifade edilmekte, insanoğlundan alınan söz gündeme getirilmekte, bu çerçevede şeytanın düşmanlığı, onun pek çok nesli Allah yolundan saptırdığı hatırlatılmaktadır. Sonunda ise suçluların yaptıklarının karşılığı olarak kendilerine v aadedilen cehenneme atılıp ağızlarının mühürleneceği, ellerinin konuşup ayaklarının şahitlik edeceği haber verilmektedir.

ııı. (53-54. Ayetler): İlahi Huzurda Toplanış

اِنْ كَانَتْ اِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَاِذَا هُمْ جَم۪يعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْـًٔا وَلَا تُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ “(Bekledikleri), müthiş bir sesten ibarettir. Bir de bakarsın ki hepsi katımızda (huzurumuzda) hazır kılınmışlardır. (Artık) bugün, kimse haksızlığa uğratılmayacak ve size de yaptıklarınızdan başka karşılık verilmeyecektir.”

Buradaki اِنْ كَانَتْ [in kânet ] ifadesi “(bekledikleri şey) değildi”; اِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً [illâ sayhaten vâhıdeten] istisnası “bir tek gürültüden başka bir şey”; فَاِذَا هُمْ [feizâ hum ] ifadesi “bir de bakarsın ki onlar”; جَم۪يعٌ [cemî‘un] kelimesi “hepsi”; لَدَيْنَا [ledeynâ] ifadesi “bizim katımızda, huzurumuzda”; مُحْضَرُونَ [muhdarûne] kelimesi “hazır kılınmış olacaklar”; فَالْيَوْمَ [fe’l-yevme] sözcüğü “bugün”; لَا تُظْلَمُ [lâ tuzlemü] edilgen fiili “haksızlığa uğratılmaz”; نَفْسٌ [nefsün] kelimesi “hiçbir kişi, hiçbir insan”; شَيْـًٔا [ şey’en] sözcüğü “hiçbir şeyde, hiçbir şekilde”; وَلَا تُجْزَوْنَ [velâ tüczevne] edilgen fiili “ve size karşılık verilmez”; اِلَّا مَا كُنْتُمْ [illâ mâ küntüm ] istisnası “(şöyle) olduğunuz şeyden başkası”; تَعْمَلُونَ [ta‘melûne] fiili ise “yapmaktasınız, yapmış olduklarınızın dışında, yaptığınız şeylerden başka” demektir.

Burada mahşerde yaşanacaklara dair kısa bilgiler verilmekte, özellikle yargısız infaz yapılmayacağı ve herkese yaptığının tam karşılığının verileceği gündeme getirilmektedir.

1. اِنْ كَانَتْ اِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَاِذَا هُمْ جَم۪يعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ “(Bekledikleri), sadece müthiş bir sesten ibarettir. Bir de bakarsın ki hepsi katımızda (huzurumuzda) hazır kılınmışlardır.” Ayette iki cümle yer almakta ve birbirinin devamı olarak bir hakikat ortaya konulmaktadır.

a) اِنْ كَانَتْ اِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً “(Bekledikleri), sadece müthiş bir sesten ibarettir.” Bu korkunç patlama Yâsîn 36:29. ayette sözü edilenden farklıdır. Çünkü orada dile getirilen husus, azabı hak edenlerin dünyadaki helaki için gerçekleşecek bir patlamadır ve yöreseldir; sadece azgın kişilere yöneliktir.

Burada dile getirilen صَيْحَةً وَاحِدَةً [sayha-i vâhıdeh] tamlaması Yâsîn suresinin 49. ayetinde dile getirilenden de farklıdır. Çünkü orada konu dünya ile yani bu âlemin sona ermesi anlamında “Son Saat”le alakalıdır. Genel kullanımda adına “kıy amet” denilen, ancak aslında bu âlemin sona ermesi anlamında Kur’an’da sürekli olarak [es-sâ‘ah ]kelimesiyle kast edilen şey “kıyâmet” değil, “Son Saat”tir.

“Kıyâmet”, mahşer için yeni bir nizamın kurulup kıyamın oluşması ve kendi şartlarına özel yeni bir sistemin vucut bulmasıdır. Bu nedenle Yâsîn 36:49. ayette dile getirilen [sayha-i vâhıdeh] tamlaması, “Son Saat”le ilgilidir ve “korkunç bir ses, patlama” anlamına gelmektedir.

Yorumunu yapmakta olduğumuz ayetteki [sayha-i vâhıdeh] tamlaması, Yâsîn 36:51. ayette sözü edilen “Sûr’a ikinci kez üfürülmesi” olabilir. Buna göre صَيْحَةً وَاحِدَةً [sayha-i vâhıdeh] tamlaması, adeta “kalk borusu” gibi bir şeydir ve ikinci üflemenin nasıl olduğuna dair değişik bir açıklamadır. Söylenmek istenen şudur: Sûr’a ikinci kez üfürüldüğünde veya ruhlar bedenlerle birleştirildiğinde kendilerine mahiyeti buradan bilinemeyecek şekilde seslenilmiş ve bu seslenişin hemen peşinden herkes ilahi huzurda hazır kılınmış olacaktır.

Yâsîn 36:53. ayetteki صَيْحَةً وَاحِدَةً [sayha-i vâhıdeh] tamlaması, bazı âlimlerimiz tarafından “Sûr’a üçüncü kez üfürülme” şeklinde yorumlanmaktadır.(456) Oysa Zümer 39:68’deki ifadelerden de anlaşılacağı üzere, Sûr’a iki kez üflenecektir. İkincide insanlar kalkacak ve kıyâmet-ahiret süreci başlatılmış olacaktır. Dolayısıyla Sûr’a üçüncü kez üflenmesinden değil, mahşerdeki yedi aşama için gerçekleşecek seslenmelerden veya bildirimlerden söz etmek mümkündür.

b) فَاِذَا هُمْ جَم۪يعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ “Bir de bakarsın ki hepsi (huzurumuzda hemen) hazır kılınmışlardır.” Buradaki فَاِذَا هُمْ [feizâ hüm] ifadesi Yâsîn 36:29. ayette de açıkladığımız üzere, “bir de bakarsın ki onlar hemen …” manasına gelmekte, gerçekleşen ilandan sonra bütün insanların ilahi huzurda toplanacakları beyan edilmektedir.

Yâsîn 36:32 ve 51. ayetlerdeki mesajlarda olduğu gibi, söz konusu ayetlerle uyumlu olacak biçimde her üç ayette devrik cümle kullanılarak [hasr/kasr] özellikli “vurgulu” bir ifade tekniği tercih edilmiştir. Söylenmek istenen şudur: Mahşerdeki toplanma ve Allah’a sunulmada y egâne makam Yüce Allah’ın huzurudur; başka hiçbir makamdan ve hesap sorucudan söz edilemez.

İşte Yüce Allah mahşerdeki hesap için bütün insanların hazır kılınacakları mesajını vermekte, inkârcı müşriklerin derin bir yanılgı içinde olduklarını hem kendilerine, hem de bütün zamanların inkârcılarına haber vermektedir.

Kur’an’a göre insanlar mahşerde yedi aşama yaşayacaklardır. Bunlar “diriltilme”, “toplanma”, “Allah’a sunulma”, “bilgilendirilme”, “sorgulanma/yargılanma”, “değerlendirilme” ve “cennete veya cehenneme sevk edilme.”(457) İşte yorumunu yapmakta olduğumuz ayette bu yedi aşamanın ikincisi, yani “toplanma” yer almaktadır. Bütün insanların mahşerde ilahi huzurda toplanacakları gerçeği Kur’an’da başka ayetlerde de bildirilmektedir.(458) Bu arada [muhdarûne] kelimesinin kullanıldığı Rûm 30:16’da kâfirlerin azapta hazır bulundurulacakları bildirilmektedir.

2. فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْـًٔا وَلَا تُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ “(Artık) bugün, kimse haksızlığa uğratılmayacak ve size de yaptıklarınızdan başka karşılık verilmeyecektir.” Mahşer ortamının genel özeti bu ayette verilmekte ve hiç kimseye haksızlık edilmeyeceği beyan edilmektedir.

a) Ayette geçen الْيَوْم [el-yevme] “bugün” veya “işte o bilinen gün” kelimesinden maksat “mahşer günü”dür.

Buradaki نَفْس [nefsün] ve شَيْـًٔا [şey’en] kelimeleri belirteç edatı olmadan, yani [nekra] getirildiği için, hiçbir canın ve insanın hiçbir şekilde haksızlığa uğratılmayacağı özellikle ifade edilmiş olmaktadır. Necm 53:39-41’de de geçtiği üzere, insanlar kendi yaptıklarını görecekleri için onlara yönelik herhangi bir haksızlıktan söz edilemez.

b) Ayetin ikinci cümlesinde ise لَا [lâ] ve اِلَّا [illâ] edatları gereği vurgulu bir ifade tekniğiyle insanların mutlak surette dünyada yaptıklarının karşılığını mahşerde görecekleri bildirilmektedir. Haksızlığa uğratılmak bir yana, iyilik sahiplerine çok daha fazla ikramlarda bulunulacağı, kötülük yapanlara ise en fazla yaptıkları kötülük kadar ceza verileceği ilkesi getirilmektedir.

Bu ve benzer ayetlerde herkese dünyada kazandıklarının karşılığının verileceği beyan edilmektedir. Kur’an’da bu konuda pek çok ayet(459) vardır ve ahiret yurdunun haksızlık yeri değil, dünyada yapılanların hesabının sorulacağı bir adalet yurdu olduğu belirtilmektedir.(460)

Yüce Allah’ın Bilgisi ve Amellerin Karşılığı

ı. Çeşitli vesilelerle ifade ettiğimiz üzere, Yüce Allah, dünya hayatında yapılan ve adına “hayır” veya “şer” denilen her ne türlü faaliyet varsa bunların sahiplerine gösterileceğini, onların da ilgili şeyleri göreceğini beyan etmektedir.(461)

“Kim zerre miktarı hayır yaparsa onu görecektir. Kim de zerre miktarı şer işlerse onu görecektir.”(462) Bu ayetlerde, insanoğlunun yaptığı hiçbir şeyin gizli kalmayacağı ve her şeyin açıkça ortaya konulacağı ifade edilmektedir.

“Yeryüzünde ve gökte hiçbir şeyin Allah’a gizli kalamayacağı”(463) ve “gönüllerindeki düşünceleri ortaya koysalar da onları gizleseler de Yüce Allah’ın insanları hesaba çekeceği”(464) açıkça bildirilmektedir. Ayrıca “gözlerin hain bakışlarındaki gizliliği ve gönüllerde saklanan her şeyi Yüce Allah’ın bildiği” de özellikle ifade edilmektedir.(465)

“Sözünüzü ister gizleyin, ister açıkça söyleyin. O, gönüllerin derinliklerinde olanı bilir. Unutmayın ki Allah, yarattığı her şeyi bilir. O, her bilgiye vasıtasız bir şekilde ulaşan ve her bir şeyden haberdar olandır”(466) ifadeleri, Yüce Allah’ın bilgisindeki sınırsızlığı ortaya koymaktadır.

Ra‘d 13:8-10’da şu bilgiler yer almaktadır: “Her dişinin neye gebe kalacağını, rahimlerin neyi eksik, neyi ziyade edeceğini Allah bilir. O’nun katında her şey ölçü iledir. O, görüleni de görülmeyeni de bilir; çok büyüktür, yücedir. Sizden sözü gizleyenle onu açığa vuran, geceleyin gizlenenle gündüzün yürüyen (onun ilminde) eşittir.”(467)

Hz. Lokmân’ın, oğluna nasihatleri arasında yer alan şu hatırlatmalar da oldukça dikkat çekicidir: “Yavrucuğum! Yaptığın iş (iyilik veya kötülük), bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa ve bu bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu (senin karşına) getirir. Doğrusu Allah, en ince işleri görüp bilmektedir ve her şeyden haberdardır.”(468)

En‘âm 6:59’daki şu ifadeler ise her şeyi özetlemektedir: “Gaybın anahtarları sadece Allah’ın yanındadır; onları O’ndan başkası bilemez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; O’nun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez. Yerin karanlıklarındaki tek bir taneyi dahi bilir. Yaş ve kuru ne varsa hepsi apaçık bir kitaptadır.”(469)

Bu ve benzer ayetlerde verilmek istenen mesaj şudur: “İnsan fiilleri kaydedilmektedir ve bunlar sorgulamaya konu edileceklerdir.” En küçük bir iyilik veya kötülük bile sahibine gösterilecek, fiilleri işleyenler şahitlerin huzurunda, işledikleriyle yüzleştirilecek ve açık bir yargılamaya tâbi tutulacaklardır.

İnsan fiillerinin kaydedildiği amel defterleri küçük-büyük ayırımı yapmadan mahşerde her şeyi gözler önüne serecek ve kötülük sahiplerini derin bir endişe kaplayacaktır.(470) Ayrıca Yâsîn 36:12’de de açıkladığımız gibi küçük büyük bütün davranışların satır satır kaydedildiği ve yapılanların “ilahi kayıt kütükleri” olan amel defterlerinde bulunduğu beyan edilmektedir.(471)

İnsan fiillerinin mahşerde sahiplerine gösterilmesi, yaptıklarının verilip ödüle veya azaba dönüşmesi demek değildir. Çünkü Yüce Allah, “dilediğini bağışlayacak, dilediğine ise azap edecektir.”(472) Dilediğini yapabilen(473) ve yaptığından hiçbir şekilde sorumlu tutulamayacak yegâne kudret Yüce Allah’tır.(474)

Rahmeti her şeyi kuşatan,(475) şirk üzere ölüm hariç, bütün günahları dilediğine bağışlayacağını beyan eden(476) Yüce Allah’ın merhametini beklemek ve O’na sığınmak, elbette boş çevrilmeyeceği umulan bir niyazdır.

ıı. Çeşitli ayetlerin izahında belirttiğimiz üzere, mahşerde, davranışların karşılığının verilmesi hakkında Kur’an’da birden çok ifade yer almaktadır. Bunları hatırlatmak istiyoruz:

a) Kötülüklerin karşılığı en fazla o kötülük kadar olabilir. Azgın inkârcılara verilecek karşılığın, onların yaptıklarına tam uygun olduğu, bir anlamda hak ettiklerinin tam karşılığını oluşturduğu Nebe’ 78:26. ayette şu şekilde ifade edilmektedir: “(Dünyadaki inkârlarına) uygun karşılık olarak.”

Suça verilecek karşılık en fazla “suç kadar” olmalıdır. Bu durum Şûrâ 42:40’ta beyan edilmektedir. Ayrıca Nahl 16:126, Hacc 22:60 Necm 53:39-41 gibi ayetlerde de bu konu gündeme getirilmektedir. Suça çok daha az karşılık verilmesi veya suçun tamamen affedilmesi bile söz konusu olabilir.(477)

b) İyiliklerin karşılığı ise sınırsız olabilir. Suçun karşılığı için durum yukarıdaki maddede ifade ettiğimiz gibi olsa da, verilecek ödülün herhangi bir üst sınırı yoktur. Kur’an, bu anlamda farklı ifadeler ve seçenekler sunmaktadır:

* Ödülün alt sınırı, en az “fed akârlık kadar”dır.(478) Yani yapılan iyilik her ne kadarsa, ona verilecek karşılık da en az o kadar olacaktır.(479)

* Sevabın karşılığı “daha güzeli”yle ve daha hayırlısıyla(480) d a verilebilir. Bu anlamda ödülün üst sınırı yoktur. Alt sınırı ise “denk veya bir fazla” olarak kabul edilebilir. Yûnus 10:26’da dünyada yapılanların karşılığının ahirette daha güzelleriyle insanlara sunulacağı bildirilmektedir.(481)

* İyiliğin karşılığı “çok daha fazlası” da olabilir. Yûnus 10:26’da dile getirilen “Daha güzel karşılık ve fazlası” ifadesi, ödülün katlanmaya müsait yapısını gündeme getirmektedir. Nûr 24:38, Fâtır 35:30’da da bu hususa değinilmektedir. Ayrıca Yüce Allah, “İşte onlar, yaptıklarının en iyileri kabul edilip kötülüklerini (cezalandırmaktan) vazgeçeceğimiz kimselerdir”(482) buyurmaktadır. Buradan anlaşılıyor ki cennetlikler, dünyada yaptıklarının en güzelleriyle karşılanacaklardır.

* İyiliğin karşılığı “on katı” şeklinde de verilebilir. En‘âm 6:160’ta sözü edilen “on katı” ifadesi rakamsal anlamda “on” diye anlaşılmak zorunda değildir; buradaki maksat “çokluk” olarak da yorumlanabilir.

* İyiliğin karşılığı “yedi yüz”, hatta katlanarak “çok daha fazlası” da olabilir.(483) Ödülün 700’er şekillerde katlanması, bir önceki maddede söylediğimiz gibi çokluk veya sınırsızlık anlamı verebilir. Kur’an’da yer alan [kard-ı hasen] konusundaki ayetlerde karşılığın Bakara 2:245’te de olduğu gibi pek çok kat şeklinde yani kat kat verilmesi de bu kapsamda düşünülebilir.

* Nebe’ 78:36’daki “hesapsız, tastamam ikram” ifadesi bu kapsamda değerlendirilmelidir. Zümer 39:10’da yer alan “Sabredenlere ödülleri hesapsız ödenecektir” ifadesi, ödülde sınırsız katlanmışlığı ortaya koymaktadır.

Bütün bunların ötesinde, Yüce Allah Secde 32:17’de, cennetliklerin dünyada yaptıklarının karşılığı olarak, onlar için hangi tür göz aydınlıklarının gizlenmiş olduğunu hiçbir nefsin bilemeyeceğini açıkça bildirmektedir. Hz. Peygamber’in, “hiçbir gözün görmediği, hiçbir kulağın işitmediği ve hiçbir akla gelmeyen türden cennet nimetleri”nin olduğuna dair bildirimleri vardır.(484)

ııı. Ödüllerin farklı olmasının da bazı sebepleri olmalıdır. Bu noktada birtakım ihtimalleri sıralamak istiyoruz.

* Fark, fed akârlıkların “gönül”le ilgisinden kaynaklanabilir. Aynı işi yapsalar da bazı insanların daha fazla ödül alması “samimiyet”leriyle ilgili görülebilir. Kişi, yüreğinden gelen bir hassasiyetle ve ilgili işi samimiyetle yaparak daha fazla ödül alabilir. Bu durumda farkı belirleyen husus gönüldeki samimiyet olmaktadır.

* Fark, bazı iyiliklerin 1, bazılarının 10, bazılarının 700, bazılarının ise 700’er katlamalı olarak karşılanması anlamına da gelebilir. Bu takdirde oran farkı, yapılan iş ve fed akârlıkların önem derecesinden kaynaklanmış olur.

* Ayrıca, iyilik yapan kişilerin ekonomik durumları farkın belirleyicisi olabilir. Çok varlıklı birinin verdiği miktarı dar imkânlı bir kişi verse, elbette onun ödülü diğerinden daha fazla olur. Özellikle kendisi muhtaç iken başkasını gözetebilenler ödülün de en büyüğünü hak edeceklerdir.

* İyiliklerin kime ve ne zaman yapıldığı da ödül farkını belirleyebilir. Muhtaçlar için veya savaş halleri gibi ihtiyacın yoğun olduğu dönemlerde yapılan iyilik diğer zamanlarda yapılana göre farklı olacaktır.

* Bu arada son bir ihtimal olarak şunu belirtmeliyiz: İyiliği başa kakmadan, eziyete dönüştürmeden ve gönül kırmadan usulüne uygun olarak verenler, bu hassasiyetleri yeterince gözetmeyenlere göre daha fazla ödüllendirileceklerdir. Çünkü riya ile veya başa kakarak yapılan infak, bırakalım ödül katlamasını, Bakara 2:264’e göre iptal edilecektir.

İşte yorumunu yapmakta olduğumuz Yâsîn suresinin 54. ayetinde bütün burada anlattıklarımız özetlenmekte ve insanların mahşerde haksızlığa uğratılmayacağı, kendilerine dünyada yaptıklarının karşılığının verileceği beyan edilmektedir.

Öncelikli muhataplar Mekkeli müşriklerinileri gelenleri olduğu için, özellikle onların ekstra bir haksızlık iddiasında bulunamayacakları vurgulu ifade ile ortaya konulmaktadır. “Size zulmedilmiyor; sadece dünyada yaptıklarınızın karşılığını görüyorsunuz” denilerek muhtemel zulüm iddiaları geçersiz kılınmaktadır.

Dipnotlar

• 456-) Taberi , age ., XXIII, 17.
• 457-) Bu yedi aşama hakkında detaylı bilgi için bk. Okuyan, Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Kabir Kavramı ve Kıyâmet-Âhiret Süreci , s. 454-582. 458-) En‘âm 6 : 94; Kehf 18 : 47; Meryem 19 : 95; Yâsîn 36 : 32, 51; Rahmân 55 : 31.
  • En‘âm 6/94 Kehf 18/47 Meryem 19/95 Yâsîn 36/32 Rahmân 55/31
• 459-) Bakara 2 : 272, 281; Âl-i İmrân 3 : 25, 161; Nisâ 4 : 49, 77, 124; En‘âm 6 : 160; Yûnus 10 : 47, 54; Enfâl 8 : 60; Nahl 16 : 111; İsrâ 17 : 71; Meryem 19 : 60; En biyâ 2 1 : 47; Mü’minûn 23 : 62; Zümer 39 : 24, 69; Câsiye 45 : 22; Ahkâf 46 : 19. 460-) Yûnus 10 : 4, 47, 54; En biyâ 2 1 : 47; Zümer 39 : 69.
  • Bakara 2/272 Âl-i İmrân 3/25 Nisâ 4/49 En‘âm 6/160 Yûnus 10/47 Enfâl 8/60 Nahl 16/111 İsrâ 17/71 Meryem 19/60 Enbiyâ 21/47 Mü'minûn 23/62 Zümer 39/24 Câsiye 45/22 Ahkâf 46/19 Yûnus 10/4 Enbiyâ 21/47 Zümer 39/69
• 461-) Lokmân 31 : 16; Necm 53 : 39-41. 462-) Zilzâl 99 : 7-8. 463-) Âl-i İmrân 3 : 5. 464-) Bakara 2 : 284. 465-) Mü’min 40 : 19-20. 466-) Mülk 67 : 13-14. 467-) Ra‘d 13 : 8-10.
  • Lokmân 31/16 Necm 53/39 Zilzâl 99/7 Âl-i İmrân 3/5 Bakara 2/284 Mü'min 40/19 Mülk 67/13 Ra‘d 13/8
• 468-) Lokmân 31 : 16. 469-) En‘âm 6 : 59. 470-) Kehf 18 : 49. 471-) Kamer 54 : 52-53. Benzer bir ayet için bk. Mücâdele 58 : 6.
  • Lokmân 31/16 En‘âm 6/59 Kehf 18/49 Kamer 54/52 Mücâdele 58/6
• 472-) Bakara 2 : 284. 473-) Hûd 11 : 10 7 ; Burûc 85 : 16. 474-) En biyâ 2 1 : 23. 475-) A‘râf 7 : 156. 476-) Nisâ 4 : 48, 116; Zümer 39 : 53.
  • Bakara 2/284 Hûd 11/107 Burûc 85/16 Enbiyâ 21/23 A‘râf 7/156 Nisâ 4/48 Zümer 39/53
• 477-) Nisâ 4 : 31; Zümer 39 : 53; Ahkâf 46 : 16. 478-) Bakara 2 : 272; Nahl 16 : 30; Necm 53 : 40-41; Rahmân 55 : 60. 479-) Zümer 39 : 70. 480-) Neml 27 : 89; Kasas 28 : 84. 481-) Benzer örnekler için bkz. Nahl 16 : 30; Zümer 39 : 35.
  • Nisâ 4/31 Zümer 39/53 Ahkâf 46/16 Bakara 2/272 Nahl 16/30 Necm 53/40 Rahmân 55/60 Zümer 39/70 Neml 27/89 Kasas 28/84 Nahl 16/30 Zümer 39/35
• 482-) Ahkâf 46 : 16. Benzer bir ayet için bk. Zümer 39 : 35. 483-) Bakara 2 : 261.
  • Ahkâf 46/16 Zümer 39/35 Bakara 2/261
• 484-) Darimi , Rikâk, 98, 105; Ahmed b. Hanbel, II, 313, 370, 407.