Hûd Suresi

Mekke’de risâletin 11-12. yılları arasında indirilmiş olması muhtemel olan, 123 âyetten oluşan, adını 50. âyette geçen هُود hûd kelimesinden alan Hûd sûresi, inişe göre 69, resmî sıralamada ise 11. sûredir.

Hûd sûresi, resmî sıralamada öncesindeki Yûnus sûresiyle yakın konu birlikteliğine sahiptir. Bu bağlamda her iki sûrede de mukatta‘a harfleriyle başlayıp ilahi mesaja dikkat çekilmesi (Yûnus 1-2; Hûd 1-2), kâinat kitabına gönderme yapılması (Yûnus 3-6, ; Hûd 7), müşriklerin Hz. Peygamber’den sıra dışı istekleri ve beklentileri (Yûnus 15-16; Hûd 12), Hz. Nûh’un kıssasına dair içerikler (Yûnus 71-73; Hûd 25-49), Hz. Mûsâ’nın Firavun ve İsrailoğullarıyla ilişkileri (Yûnus 75-93; Hûd 96-99) gibi konular ele alınmaktadır. Bu arada vahyin benzerinin getirilmesi manasında meydan okuyuculuğu da her iki sûrenin ortak konuları arasındadır (Yûnus 38; Hûd 13). Hûd sûresi, mukatta‘a harferiyle başlamakta, Yüce Allah’tan başkasına kulluk edilmemesi için âyetlerin bizzat Yüce Allah tarafından açıklandığı beyan edilmekte, insanların Yüce Allah’a yönelik görevlerine dikkat çekilmektedir. Bu arada kâinat kitabından bir pasaj ile insanoğlunun çeşitli davranış özellikleri üzerinde durulmaktadır.

12. âyetten itibaren, Hz. Peygamber’in muhataplarının baskısıyla vahiyden uzak tutulma girişimlerinin sonuçsuz kaldığı, sonrasında vahyin 10 sûrelik meydan okuyuşu, dünya hayatının geçiciliği ve aldatıcılığı ile Yüce Allah’a yalan iftira edenlerin en zalimler olduğu bilgisine yer verilmekte, iman edip salih ameller işleyenlerin ise cennet ödülleriyle buluşturulacağı belirtilmektedir.

25-49. âyetlerde, Hz. Nûh’un, 50-60. âyetlerde Hz. Hûd’un, 61-68. âyetlerde Hz. Sâlih’in, 69-76. âyetlerde Hz. İbrâhim’in, 77-83. âyetlerde Hz. Lût’tan, 84-95. âyetlerde Hz. Şuayb’ın, 96-99. âyetlerde ise Hz. Mûsâ’nın kıssalarına yer verilmekte, kıssaların çok önemli ibretlik yanları dikkatlere sunulmaktadır.

100. âyetten itibaren, azgınların mahşerdeki korkunç akıbeti gündeme getirilmekte, cehennemin de cennetin de gökler ve yer devam ettiği sürece devam edeceği bildirilmekte, her ikisi için de Yüce Allah’ın dilemesi durumunda durumun değişebileceği beyan edilmektedir.

112. âyette, başta Hz. Peygamber olmak üzere her müslümanın emredildiği üzere istikamet sahibi olması emri yer almakta, 113. âyette zalimlere zerre kadar bile olsa meyledilmemesi gerektiği, aksi takdirde ateşin kaçınılmaz olacağı ve Yüce Allah’tan başka hiçbir dostun olamayacağı, söz konusu kişilere yardım edilemeyeceği ifade edilmektedir.

114. âyetten itibaren, namaz vakitlerine, helak edilen kavimlerin helak nedenlerine, insanlığın ihtilafa devam ettiklerine, kıssaların anlatılma nedenine ve inkârcılara yönelik azap tehdidine yer verilmekte, son âyette ise Yüce Allah’ın bilgisine, O’na kulluk edip güvenilmesinin zorunlu olduğuna ve kullarının yaptığından habersiz olmadığına değinilmektedir.

Yüce Allah, surenin 100-108. ayetlerinde kıssası anlatılan kavimlerin geride kalan izleri bulunanlar olduğu gibi, silinip gidenlerinin de bulunduğunu, azabının şiddetini, mahşerdeki azaplarının kısa bir süreliğine ertel endiğini, mahşerde yaşayacakları çaresizlikleri, nihayetinsanları n orada iki ana gruba ayrılacaklarını haber vermektedir.

ı. (103-104. Ayetler): Mahşerdeki Toplanış

اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْاٰخِرَةِ ذٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ وَمَا نُؤَخِّرُهُٓ اِلَّا لِاَجَلٍ مَعْدُودٍ “Şüphesiz ki bunda, ahiret azabından korkanlar için elbette ayet (ders) vardır. O gün, bütün insanların bir araya toplandığı bir gündür ve o gün (herkes için) şahit kılınmış bir gündür. Biz onu (kıyamet gününü) sadece (belirlenmiş) sayılı bir süre için ertelemekteyiz.”

Buradaki اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ [inne fî zâlike] ifadesi “muhakkak ki bunda vardır”; لَاٰيَةً [le ayete] ifadesi “elbette (kesin) delil”; لِمَنْ خَافَ [limen hâfe] ifadesi “korkan (lar) için”; عَذَابَ الْاٰخِرَةِ [‘azâbe’l-âhirati] tamlaması “ahiret azabından”; ذٰلِكَ [zâlike] kelime si “işte bu”; يَوْمٌ [yevmun] sözcüğü “(şöyle) bir gündür”; مَجْمُوعٌ [mecmû‘un] kelimesi “toplanılan”; لَهُ [lehû] ifadesi “onun için”; النَّاسُ [en-nâsü] kelimesi “insanların”; وَذٰلِكَ [vezâlike] kelimesi “ve yine bu”; يَوْمٌ [yevmun] sözcüğü “(şöyle) bir gündür”; مَشْهُودٌ [meşhûdün] sözcüğü “şahit kılınmış”; وَمَا نُؤَخِّرُهُ [vemâ nüahhıruhû] fiili “ve onu ertelemeyiz, ertelemeyeceğiz”; اِلَّا لِاَجَلٍ مَعْدُودٍ [illâliecelin ma‘dûdin] istisnası ise “belirli bir müddete kadardan başka” demektir.

Burada kıssaların anlatılma gerekçesine ve mahşerin yapısına dair bilgiler gündeme getirilmektedir.

1. اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْاٰخِرَةِ “Şüphesiz ki bunda, ahiret azabından korkanlar için elbette ayet (ders) vardır” Yüce Allah genelde kıssaların özelde geçmiş kavimlerin helak edilmesinde ahiretteki korkunç azaptan korkanlar için nice nice deliller ve dersler olduğunu, bütün bu anlatılanların çeşitli ibretler içerdiğini beyan etmektedir. لَاٰيَة [leâyeten] ifadesindeki [lâm/le] harfi manaya [te’kîd] yani “pekiştirme/ güç” katmakta ve anlatılan akıbetlerin çok güçlü ibretler ve dersler içerdiğini ortaya koymaktadır.

Kur’an’da kıssaların yer alma gerekçeleri ve kıssa kavramıyla ilgili bilgileri Yûsuf 12:3’te vereceğimiz için burada detaya girmek istemiyoruz.

2. ذٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ “. O gün, bütün insanların bir araya toplandığı bir gündür ve o gün (herkes için) şahit kılınmış bir gündür.” Yüce Allah azabına dikkat çektiği “ahiret” için iki ifade kullanmaktadır:

a) ذٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ “O gün bütün insanların bir araya toplandığı bir gündür.” Yüce Allah ahirette öncekiler ve sonrakiler manasında bütün insanların O’nun huzurunda toplanmış olacağını, herkesin bir araya geleceğini haber vermektedir. İnsanların orada bir araya toplanacağıyla ilgili olarak Sâffât 37:16-18’de şöyle buyurulmaktadır: “Gerçekten biz öldüğümüz, toprak ve kemik olduğumuz zaman mı, diriltileceğiz? İlk atalarımızda mı (diriltilecek)? De ki: Evet, hem de hor ve hakir olarak (diriltileceksiniz).”

Benzer tereddütlerin ortaya konulmasına verilen cevapta bu defa Vâkı‘a 56:47-50’de de şu bilgiler yer almaktadır: “Diyorlardı ki: ‘Hem biz hem de önceki atalarımız ölüp toprak ve kemik yığını haline gelince (tekrar) diriltileceğiz (öyle) mi?’ De ki: Hem öncekiler (atalarınız) hem de sonraki (siz)ler, bilinen bir günün belirlenen vaktinde mutlaka toplanacaksınız.” İşte bütün bu ve benzer ayetlerde mahşerdeki diriltilmeye inanamayanlara esaslı cevaplar verilmektedir.

Mahşerde bütün insanların toplanmasıyla ilgili olarak Kehf 18:99’da şöyle buyurulmaktadır: “Sûr’a da üfürülmüş, böylece onları bütünüyle bir araya getirmiş (olacağız).” Ayetin verdiği mesaja göre mahşer günü Sûr denilen boruya üflenecek ve bütün insanlar bir araya getirilip toplanacaktır.

Kehf 18:47’de de açıklayacağımız üzere, Yüce Allah bütün insanları ahirette toplayacağını, hiç kimseyi bundan istisna kılmayacağını beyan etmektedir. Mahşerde yaşanacak yedi aşamanın ilki “diriltilme”, ikincisi ise “toplanma”dır. İşte bu ayette dikkat çekilen husus budur. İnsanlar dünyada yaptıklarının hesabını vermek üzere mahşerdeki yargılama için diriltilecek ve Yüce Allah’ın huzuruna teker teker çıkartılacaklardır. [Haşr] ve [cem‘] yani toplanmayla ilgili olarak Kur’an’da oldukça fazla ayetin bulunduğunu beyan etmekle yetinelim.(653) Bu konuda müstakil olarak “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Yedi Aşamada Âhiret” adıyla bir eser kaleme aldığımız için burada detaya girmek istemiyoruz.(654)

b) وَذٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ “O gün (bütün muhatapların) şahit kılınmış (olacağı) bir gündür.” Mahşer için dile getirilen bu ifade de, o günde her şeyin göz önüne serileceği, o günü herkesin göreceği ortaya konulmaktadır. O gün her şey ortaya serilecek, özellikle insanlar için her şey şahit kılınacaktır. Zira insanlar bu âleme sahip olmaya değil, şahit olmaya geldiklerini unutmamalıdırlar. Kur’an’da kendilerine yemin edilen her ne varsa hepsi insanların şahitleri olacaktır.

Burûc 85:3’te “şahide ve kendisine şahit tutulana yemin olsun” ifadesinde verilmek istenen mesaj da budur. Ayrıca Meryem 19:37’de “büyük günün şahitliği”nden söz edilirken de mahşerin şahitliğine dikkat çekilmektedir. Şahitlerin getirilmesi veya şahitlikle ilgili olarak En‘âm 6:130, Zümer 39:69, Mü’min 40:51, Kâf 50:21 ve Burûc 85:3’te verilen bilgiler konuyu özetlemektedir.

3. وَمَا نُؤَخِّرُهُٓ اِلَّا لِاَجَلٍ مَعْدُودٍ “Biz onu (kıyamet gününü) sadece (belirlenmiş) sayılı bir süre için ertelemekteyiz.” Burada azabın nereye, hangi zamana ve mekâna ertelendiği gündeme getirilmektedir. Yüce Allah hak edenlere dünyada verdiği azabın dışında mahşerdeki azabı da uygulayacağını beyan etmekte ve onu sayılı bir süre için ertelediğini haber vermektedir. Ayette ertelendiği ifade edilen şey “kıyamet”tir. Yüce Allah onu sayılı bir süre için ertelediğini belirtmektedir.

Yargılanmanın ert elenmesiyle ilgili olarak Mürselât 77:12-13’te şu bilgiler yer almaktadır: “(Bu durum), hangi güne ertelenmiştir? [Fasl] (yani her şeyin ayırt edilip açıklanacağı Ayrılma) Günü’ne.” Azabı belli bir güne ertelenenlerle ilgili olarak İbrâhim 14:42’de şöyle buyurulmaktadır: “(Ey Peygamber!) Sakın, Allah’ı zalimlerin yaptıklarından habersiz sanma! Muhakkak ki (Allah) onları (cezalandırmayı), korkudan gözlerin dışarı fırlayacağı bir güne erteliyor.”

Nâzi‘ât 79:44’te geniş bir şekilde ele alacağımız üzere, Son Saatle ilgili bilgi hiç kimseye verilmemiş, Rabbimiz bunu gaybın konusu olarak sadece kendisine saklamıştır. Neml 27:65’te beyan edildiği gibi, “Göklerde ve yerde Allah’tan başka hiç kimse gaybı bilemez.” Gaybın en önemli konularından birisi olan Son Saat, kıyamet ve ahiret süreciyle ilgili bilgi sadece ve sadece Yüce Allah’ın katındadır. Konuyla ilgili olarak Tâhâ 20:15’te şöyle buyurulmaktadır: “Son Saat mutlaka gelecektir. Herkese, peşine koştuğu şeyin karşılığı verilsin diye neredeyse onun gizliliğini kaldıracağım.”

Genellikle alametlerinden bahsedilen kıyamet hakkında onun aniden geleceği defalarca beyan edilmesine ve bu konuda Hz. Peygamber dahil hiç kimsenin bilgi sahibi kılınmadığı bildirilmiş olmasına rağmen,(655) alametlere dair bir literatür oluşturulması çeşitli istismarları da maalesef beraberinde getirmiştir.

“Ecele tehir”le ilgili olarak Nûh 71:3-4’te çeşitli açıklamalar yapacağız. Söz konusu ayetlerde şöyle buyurulmaktadır: “Allah’a kulluk edin; O’na karşı takvânızı takının (sorumluluğunuzu bilin, duyarlı olun) ve bana itaat edin ki (Allah) da günahlarınızı bağışlasın ve sizi belli bir ecele kadar tehir etsin (cezalandırmadan yaşatsın). (Unutulmamalıdır ki) Allah’ın belirlediği süre dolunca o artık ertelenemez. Keşke bilseydiniz!”

Dipnotlar

• 653-) Âl-i İmran 3 : 12; Nisâ 4 : 87, 140, 172; Mâide 5 : 109; En‘âm 6 : 12, 22, 51, 72, 128; Yûnus 10 : 28, 45; Hûd 11 : 103; Hicr 15 : 25; İsrâ 17 : 97; Meryem 19 : 65, 85-86; Tâhâ 20 : 59, 124-125; Mü’minûn 23 : 79; Furkân 25 : 17; Neml 27 : 83; Sebe’ 34 : 26, 40; Sâffât 37 : 22; Fussilet 4 1 : 19; Şûrâ 42 : 7, 15; Câsiye 45 : 26; Teğâbün 64 : 9; Mülk 67 : 24; Mürsel ât 77 : 38;… 654-) Okuyan, Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Yedi Aşamada Âhiret , İstanbul, Düşün Yayınları , 2015.
  • Âl-i İmrân 3/12 Nisâ 4/87 Mâide 5/109 En‘âm 6/12 Yûnus 10/28 Hûd 11/103 Hicr 15/25 İsrâ 17/97 Meryem 19/65 Tâhâ 20/59 Mü'minûn 23/79 Furkân 25/17 Neml 27/83 Sebe' 34/26 Sâffât 37/22 Fussilet 41/19 Şûrâ 42/7 Câsiye 45/26 Teğâbun 64/9 Mülk 67/24 Mürselât 77/38
• 655-) En‘âm 6 : 59; A‘râf 7 : 187-188; Enb iyâ 2 1 : 109; Lokmân 31 : 34; Ahzâb 33 : 63; Şûrâ 42 : 17; Muhammed 47 : 18; Cinn 72 : 25; Nâzi‘ât 79 : 42-44.
  • En‘âm 6/59 A‘râf 7/187 Enbiyâ 21/109 Lokmân 31/34 Ahzâb 33/63 Şûrâ 42/17 Muhammed 47/18 Cinn 72/25 Nâzi‘ât 79/42