Sâffât Suresi

Mekke’de risâletin 10-11. yılları arasında indirilmiş olması muhtemel olan, 182 âyetten oluşan, adını ilk âyette geçen “sıra sıra dizilenler” anlamındaki الصَّآفَّات es-sâffât kelimesinden alan Sâffât sûresi inişe göre 66, resmî sıralamada ise 37. sûredir.

Sâffât sûresi, resmî sıralamada öncesindeki Yâsîn sûresiyle yakın konu birlikteliğine sahiptir. Bu bağlamda her iki sûrenin de yeminlerle başlaması, öldükten sonra mahşer diriltilmesini inkar edenlerin durumu (Yâsîn 77-78; Sâffât 16-18), mahşer için büyük gürültünün yaşanması (Yâsîn 53; Sâffât 19), azgınların cehenneme atılmaları (Yâsîn 59-64; Sâffât 22-24) gibi konuları örnek olarak verebiliriz.

Sâffât sûresi, çeşitli sıfatlara yeminle başlamakta, Yüce Allah’ın kudretine, cinlerin bilgi çalma girişimlerinin engellenmesine ve sonuçlarına dair bilgilerle devam etmektedir. 11. âyetten itibaren, müşriklerin duyarsızlığı, alaycılıkları, öldükten sonra diriltilmeye inanmayanlara yönelik kınayıcı ifadeler yer almakta, bu arada mahşerde insanların birbirilerini suçlayacakları, ancak azapta ortak olmaları noktasında sonucun değişmeyeceği haber verilmektedir.

40. âyetten itibaren, Yüce Allah’ın has kullarının mahşerdeki ödüller içindeki durumu gündeme getirilmekte, bu arada azgın kişilerin cehennemdeki yeriyle ilgili göndermeler yapılmaktadır. 75. âyetten itibaren, sırasıyla Hz. Nûh, Hz. İbrâhim, Hz. Mûsâ, Hz. Hârûn, Hz. İlyâs, Hz. Lût, Hz. Yûnus peygamberlerin kıssaları belli ölçülerde ve boyutlarda dile getirilmektedir.

149. âyetten itibaren, Mekkeli müşriklerin Yüce Allah’a çocuk isnadı bağlamında bunun korkunç bir yalan olduğu üzerinde durulmakta, ardından Yüce Allah ile cinler arasında senep bağı kurma algıları ve kabulleri şiddetle reddedilmekte, Yüce Allah’ın bu tür yakıştırmalaradan münezzeh ve yüce olduğu özellikle vurgulanmaktadır. Bununla birlikte bu iddia sahipleri ve tapındıkları varlıkların cehenneme atılacakları haber verilmektedir.

167. âyetten itibaren, Yüce Allah’ın peygamberlerine yardım etme uygulaması, onların mutlaka galip gelecekleri, dolayısıyla müşriklerin cezalandırılmasıyla ilgili aceleye gerek olmadığı, çünkü kendilerine belli bir süre yaşamaları için süre verildiği beyan edilmektedir.

180-182. âyetlerde ise şu bilgi yer almaktadır: “Senin izzet sahibi Rabbin, onların isnat etmekte oldukları vasıflardan yücedir, münezzehtir. Gönderilen bütün peygamberlere selam olsun! Âlemlerin Rabbi olan Allah’a da hamd olsun!”

ıı. (147-148. Ayetler): Büyük Bir Kente Peygamber Olarak Gönderilmesi

وَاَرْسَلْنَاهُ اِلٰى مِائَةِ اَلْفٍ اَوْ يَز۪يدُونَ فَاٰمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ اِلٰى ح۪ينٍ “Onu, yüz bin hatta daha çok kişiye (peygamber olarak) göndermiştik. (Ona) inanmışlardı; biz de onları bir süreye kadar yaşatmıştık.”

Buradaki وَاَرْسَلْنَاهُ [vearselnâhu] fiili “ve onu (elçi, peygamber olarak) göndermiştik”; اِلٰى مِائَةِ اَلْفٍ [ilâmieti elfin] ifadesi “yüz bin (kişiye)”; اَوْ يَز۪يدُونَ [evyezîdûne] fiili “yani çok fazla (insan)a”; فَاٰمَنُوا [feâmenû] fiili “ve (ona) inanmışlardı, iman etmişlerdi”; فَمَتَّعْنَاهُمْ [femetta‘nâhum] fiili “biz de onları yaşatmıştık, geçindirmiştik”; اِلٰى ح۪ينٍ [ilâhînin] kelimesi ise “belli bir süreye kadar” demektir.

Burada Hz. Yunus’un çok kalabalık bir yöreye gönderildiği ve onların istikameti gündeme getirilmektedir.

1. وَاَرْسَلْنَاهُ اِلٰى مِائَةِ اَلْفٍ اَوْ يَز۪يدُونَ “Onu, yüz bin hatta daha çok kişiye (peygamber olarak) göndermiştik.” Yüce Allah Hz. Yunus’un tevbesini kabul ettikten sonra onun risaletine devam etmesi için çok daha kalabalık bir yerde kendisini görevlendirdiğini beyan etmektedir.

Bu görev yerinin adı ayette zikredilmediği için başka bir şehir olabileceği gibi kaçıp terk ettiği, ancak nüfusu daha da kalabalıklaşan Ninova şehri de olabilir;(372) her iki ihtimal de mümkündür. Bu kalabalık şehir eğer eskiden yaşayıp terk ettiği şehir ise, bu kavmin bir süre sonra ona iman ettiği ve belli bir süre nimetlendirildikleri devam eden ayette dile getirilmektedir.

Hz. Yunus’un samimi yönelişi hakkında Kalem 68:50’de şöyle buyurulmaktadır: “(Sonuçta) Rabbi onu seçmişti (ona yeniden vahiy vermişti) ve kendisini sâlihlerden kılmıştı.” İşte bu seçim ve salihlerden kılınmanın bir gereği olarak Yüce Allah Hz. Yunus’un risalet görevini bu defa 100.000 kişiden daha fazla nüfusu olan bir yerleşim merkezinde devam ettirdiğini bildirmektedir.

Ayette yer alan مِائَةِ اَلْفٍ اَوْ يَز۪يدُونَ “yüzbin veya daha fazlası” ifadesindeki اَوْ [ev] edatı “veya” manasından ziyade “yani” anlamına alınmalıdır. Çünkü sayıyı veren Yüce Allah’ın bu konuda rakamı değiştirmesi veya bilmemesi gibi bir sonuçtan kaçınmak gerekmektedir. Bu tür edatların “veya”, “yani” gibi anlamlarının da bulunduğu bilinmektedir. Bu bağlamda Bakara 2:200, Nisâ 4:3, Hacc 22:46, Mü’minûn 23:6, Nûr 24:3, Sâffât 37:147, Şûrâ 42:51, Necm 53:9, Mülk 67:10, Me‘âric 70:30 ve Müzzemmil 73:3 gibi ayetleri hatırlatmakla yetinelim.(373)

100.000 sayısından maksadın aslında “büyük kalabalıklar” olduğu böylece ortaya çıkmış olacaktır. Bu konuda bir başka ihtimal ise şehir halkının sayısıyla ilgili ifadenin insanlara ait olduğudur. Buna göre “Görenler onları 100.000 kişi veya daha fazla sayarlar” şeklinde bir yaklaşım söz konusu olabilir.(374)

2. فَاٰمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ اِلٰى ح۪ينٍ “(Ona) inanmışlardı; biz de onları bir süreye kadar yaşatmıştık.” Bu ifade ile Yûnus 10:98’deki bilgiler birbirini tamamlar mahiyettedir. Verilen bilgilere göre, Hz. Yunus’un görevlendirildiği ve nüfusu 100.000’den fazla olan söz konusu kavmin iman ettiği, bu nedenle dünya hayatında alçaltıcı ve rezillik veren azabın kendilerinden kaldırıldığı, belli bir süreye kadar da yaşatıldıkları beyan edilmektedir.

Dipnotlar

• 372-) Zemahşeri , age ., IV, 59. 373-) Bu konuda “Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’an Sözlüğü” adlı eserimizin “Edatlar” bölümü “ev” edatı maddesine bakılabilir. 374-) Zemahşeri , age ., IV, 59; Razi, age ., XXVI, 166.